”Tactiek is niet je man uitschakelen of zo, Nee, het is weten waar je mee bezig bent.”
– Johan Cruijff.
FC Utrecht is afgelopen seizoen één van de meest constante ploegen gebleken. Met een vierde plaats in de Eredivisie en de winst in de play-offs voor het Europese ticket. Aan de basis van dit succes staat trainer Erik ten Hag. Zijn aanpak blijkt zijn vruchten af te werpen. Erik ten Hag heeft naast het trainerschap van Go Ahead Eagles de leiding gehad over Bayern München II. Hier heeft hij nauw kunnen samen met Pep Guardiola, globaal één van de meest succesvolle coaches. Onder Ten Hag zie je dat jonge talentvolle spelers zich ontwikkelen, bijvoorbeeld Troupée en Amrabat. Ook wordt er op een onderscheidende manier gespeeld, afwijkend van de traditionele Hollandse school. Reden om dit artikel dieper in de gaan op de tactiek van FC Utrecht.
1. Formatie
FC Utrecht speelt in een 1-4-4-2 formatie. Kenmerkend voor het systeem is de kleine dynamische ruit op het middenveld. Ayoub en Amrabat hebben de vrijheid om mee aan te vallen en te rouleren op het middenveld. Voornamelijk wordt er via hun aangevallen door het centrum door middel van korte passing. Brama zorgt voornamelijk voor het controleren van de ruimte voor de defensie. De zijkanten met Van der Meer en Troupée fungeren voornamelijk om ruimte te maken in de as van het veld. De positie van aanvallende middenvelder wordt ingevuld door Barazite, die met zijn creativiteit regelmatig excelleert. Voorin staat de sterke Haller, die goed is geweest voor 13 goals. Tweede spits Kerk zorgt door zijn snelheid voor veel gevaar in de counter.
2. Defensieve structuren
FC Utrecht speelt voornamelijk met kleine onderlinge afstanden op een behoudende manier. Over het algemeen wachten ze de tegenstander op rond de middenlijn, om vervolgens te ruimte achter de verdediging te kunnen benutten tijdens de omschakeling. Toch zijn er ook momenten dat Utrecht druk zet op de tegenstander. Utrecht verdedigt met de twee spitsen, Haller en Kerk, als vleugelaanvallers. De aanvallende middenvelder (Barazite) stapt tussen Haller en Kerk als een soort van derde aanvaller. De opstelling lijkt daarom verdedigend vaak meer op een 1-4-3-3 formatie.
2.1 Uitstappen linker centrale verdediger
Wanneer de centrale verdediger (3) van de tegenstander aan de bal is, zet Haller vanuit de passrichting naar de rechter vleugelverdediger (2) druk op deze centrale verdediger (3). Als de tegenstander de vleugelverdediger (2) toch weet te bereiken, bijvoorbeeld door de driehoek met de controlerende middenvelder (6), stapt Van der Meer door naar de vleugelverdediger (2). Linker middenvelder Ayoub maakt direct het veld klein om de tegenstander in balbezit op te sluiten, hetzelfde geldt voor Barazite. Brama maakt het veld klein en zorgt er samen met Janssen voor dat de rechtsbuiten (7) in de ruimte wordt opgevangen. De rechter middenvelder (Amrabat) kantelt af naar de kant van de bal. Waarbij hij de aanvallende middenvelder (10) indirect verdedigd, door tussen de aanvallende- en controlerende middenvelder (8 en 10) in te gaan spelen. Verdedigers Leeuwin en Troupée zorgen dat ze de onderlinge afstanden tussen de verdedigende linie kort houden.
2.2 Inschuivende verdediger opvangen
Gedurende de wedstrijden wordt er door de tegenstander regelmatig gebruik gemaakt van het inschuiven van de centrale verdediger (4). Denk hierbij aan Viergever, De Ligt of Van der Heijen. Barazite is verantwoordelijk voor het uitstappen naar de centrale verdediger (4), wanneer deze de middenlijn passeert. Hij zet druk vanuit de passrichting naar de verdedigende middenvelder (6). Kerk (spits) zet tegelijk druk vanuit de passrichting naar de vleugelverdediger (5). Vervolgens is het de verdedigende middenvelder (Brama) die uitstapt naar de verdedigende middenvelder (6) van de opponent. De speler die Barazite loslaat tijdens het druk zetten.
2.3 Hoog druk zetten
Als Utrecht ervoor kiest om hoog druk te zetten op de vijandelijk helft, is het spits Haller die druk zet op de centrale verdediger (3). Daarna volgen er twee opties; of de bal wordt naar de rechter vleugelverdediger (2) gespeeld, waarop de druk van Ayoub direct volgt (1). Deze manier van druk zetten wordt ook veel toegepast op de eigen helft; het uitstappen van Ayoub en Amrabat naar de vleugelverdediger (2 en 5) van de tegenpartij. De tweede optie is de pass terug op de keeper (1) van de centrale verdediger (3), beide van de tegenstander. Nu is het Barazite die doorstapt richting de keeper (2). Ayoub dekt door naar de verdedigende middenvelder (6) . Voor Ayoub is het dus van belang dat hij anticipeert op de keuze van de tegenstander. Tot slot komt Haller naar binnen om de rechter centrale verdediger op te vangen (3).
3. Aanvallende structuren
Utrecht kiest er voor om tijdens het aanvalsspel voornamelijk gebruik te maken van het centrum. Vaak bij de opbouw van achteruit door de centrale verdedigers worden eerst de oplossingen op het middenveld benut. De meeste spelers bevinden zich ook in het centrale gedeelte van het veld.
3.1 Opbouw via het centrum
Zoals eerder beschreven probeert Utrecht voornamelijk via het centrum op te bouwen. Janssen en Leeuwin proberen tijdens opbouw veelvuldig de rechter- en linker middenvelder in te spelen (Amrabat of Ayoub). In het voorbeeld is het Ayoub, die schuin uit de rug van zijn directe tegenstander probeert te lopen. In de gemarkeerde zone weet Ayoub vaak de bal te ontvangen. Zijn vervolg is de kaats met Haller (1), die zich laat inzakken Een andere mogelijkheid is de steekpass naar Kerk (2). In het geval van de steekpass kan Kerk in scoringspositie komen.
3.2 Aanvalsopzet via rechter centrale middenvelder
Wederom begint de aanval bij het centrale verdedigingsduo. In dit geval is het Janssen die Brama aanspeelt. De rol van Brama is vervolgens zeer belangrijk. Vaak heeft hij niet genoeg tijd om de bal aan te nemen. Als hij onder druk wordt gezet moet hij vaak door één keer te raken de bal zijwaarts richting Amrabat spelen. Amrabat heeft zich laten zakken tussen Leeuwin en Troupée in. Deze ruimte is gecreëerd door Troupée, die zichzelf positioneert hoog langs lijn. Amrabat kan nu kiezen voor de pass naar Troupée (1) of er kan worden gekozen voor Kerk (2), die in de één tegen één kan komen tegen de centrale verdediger (4). Er ontstaat vaak een gevaarlijke situatie, omdat de linker vleugelverdediger (5) van de tegenstander moet doordekken op Troupée. Barazite zorgt dat hij onder Kerk aanspeelbaar is en Haller maakt de loopactie richting vijandelijk doel.
3.3 Directe pass naar de spits
Ditmaal kiest Utrecht om sneller door de as te breken. Janssen speelt de inzakkende Haller in, die aanspeelbaar is doordat Ayoub de passlijn naar hem heeft vrijgemaakt. Met zijn duelkracht is Haller een uitstekend aanspeelpunt. Hij kan de bal laten vallen op inlopende Ayoub. Barazite is intussen al gestart met zijn loopactie in de ruimte achter Haller, zodat hij tot een scoringskans kan komen. Het enige wat nog hoeft te volgen is de steekpass van Ayoub. Deze driehoek van spelers komen perfect tot hun recht in de kleine ruimte, waar Utrecht graag speelt.
3.4 derde centrale verdediger
Wanneer de centrale verdediger (Janssen) aan de bal is, zakt Van der Meer uit. Hiermee wordt hij de derde centrale verdediger. De reden voor zijn loopactie is het creëren van ruimte aan zijkant van het veld. Tevens zorgt hij ervoor dat de rechtsbuiten (7) van de tegenstander hem volgt. Ayoub zal deze ruimte vervolgens benutten door zijn loopactie naar de zijaknt te maken. De aanvallende middenvelder (Barazite) maakt zijn loopactie tussen de rechter vleugelverdediger (2) en de rechter centrale verdediger (3) in. Haller beweegt naar de bal toe en probeert de centrale verdediger (3) mee te lokken. Ayoub heeft nu, nadat hij de bal heeft ontvangen, twee goede oplossingen. De bal kan gespeeld worden in de voeten van Haller of de naar meest gevaarlijke optie in de diepte naar Barazite.
3.5 Loopactie richting strafschopgebied
Utrecht bereikt tijdens het aanvalsspel regelmatig de aanvallende middenvelder (Barazite). Zowel uit de kaats met Haller of via de korte combinatie met bijvoorbeeld Amrabat of Ayoub. Als oplossingen heeft Barazite de steekpass naar Kerk, die zich tussen de twee centrale verdedigers (3 en 4) probeert vrij te lopen. De andere mogelijkheid is de pass naar Amrabat die in het gat komt tussen de linker- en centrale verdediger (4 en 5), welke is achtergelaten door Kerk. Amrabat kan vervolgens kiezen voor het schot of de voorzet.
3.6 Voorzet van de centrale middenvelder
Utrecht is zeer dreigend met de voorzet van net buiten het strafschopgebied. Troupée is aan de bal gekomen aan de zijkant van het strafschopgebied, bijvoorbeeld door de pass van Amrabat (zie 3.2). Vervolgens kan Troupée de bal schuin onder zich laten vallen , waar Amrabat zich heeft gepositioneerd. Amrabat kiest volgens voor de voorzet naar de twee paal. Deze voorzet is mogelijk omdat de controlerende middenvelder (6 en 8) van de tegenpartij anticiperen op de loopactie van Barazite. Spitsen Haller en Kerk anticiperen al op de komende voorzet en zijn vaak eerder bij de bal.
4. Counter
4.1 Verovering bij vleugelverdediger
In de counter is vaak de positie van de aanvallende middenvelder heel bepalend. In dit geval is dat Barazite. Het veroveren van de bal bij de rechter vleugelverdediger (2) is voor Barazite signaal om zich tussen de linies van middenveld en verdediging te positioneren. Hij kan nu direct worden bereikt door Van der Meer, die zojuist de bal heeft veroverd. De keuze van Barazite kan nu gemaakt worden voor Haller of Kerk, die beide de loopactie richting goals inzetten.
4.2 Centrale verovering
Amrabat zorgt met zijn duelkracht vaak voor intercepties op het middenveld. Als hij de bal onderschept zijn er verschillende mogelijkheden. De steekpass in de diepte naar Kerk, die vanaf de flank de loopactie naar binnen maakt. Met zijn snelheid is dat zeer gevaarlijk. Barazite kiest voor de loopactie door het centrum. Ook hij kan aangespeeld worden met een steekpass. De loopactie van Barazite zorgt voor een keuzemoment voor de centrale verdedigers. Een van de twee zal hem moet opvangen. Dit betekent automatisch dat er ruimte valt voor Haller of Kerk.
5. Conclusie
Erik ten Hag heeft ten opzichte van andere Nederlandse clubs een onderscheidende tactiek. Het spelen van een 1-4-4-2 formatie met een kleine ruit op het middenveld zorgt voor veel problemen bij tegenstander. Neem daarbij de positie van de spitsen, die veelal de ruimte benutten tussen de vleugel- en de centrale verdedigers, en je hebt een zeer constante ploeg die lastig te kloppen is. Utrecht kan gedurende wedstrijden makkelijk variëren tussen een behoudende of aanvallende speelstijl. Toch kiezen ze voornamelijk voor het behoudende spel, waarbij ze de counter mogelijkheden proberen te benutten. Erik ten Hag heeft Utrecht duidelijke speelstijl aangeleerd, hem wacht een mooie toekomst.
De Analyserende Trainer 