“Er moet op elke plaats in het veld verdedigd worden dat kost het minste energie want dan moet je niet helemaal terug lopen om een doelpunt te maken.”
– Johan Cruijff
‘Mourinho beschrijft zichzelf als ‘The Special One’, hoe zou u zichzelf omschrijven,’ vraagt de journalist tijdens de eerste persconferentie van Jürgen Klopp bij Liverpool. Hij antwoord: ‘The Normal One.’ Dit is echter niet geheel het geval. Jürgen Klopp is wel degelijk een speciale man, zeker op trainersvlak. Niet voor niets zei Pep Guardiola dat hij één van de beste managers van de wereld is. Ook dit seizoen is het Jürgen Klopp weer gelukt om van Liverpool een zeer attractief en energiek team te maken. Dit heeft geresulteerd in een vierde plek in de Premier League, goed voor een plek in de Champions League. Maar wat is het geheim van Liverpool? Reden voor dit artikel om de tactiek van Liverpool te bestuderen.
1. Formatie
Dit seizoen heeft Liverpool 78 het net weten te vinden. Daarnaast hebben ze 42 doelpunten moeten incasseren. Liverpool speelt 1-4-3-3 met de punt naar achteren op het middenveld. Liverpool probeert met veel positiewisselingen in balbezit gevaarlijk te worden. Denk hierbij aan Coutinho en Firmino die steeds op andere plekken op het veld verschijnen. Het systeem dat ze spelen vergt ontzettend veel loopvermogen van de spelers. Neem bijvoorbeeld Milner en Clyne, die continue de gehele zijkant moeten bestrijken. Ook Wijnaldum en Lallana moeten veel arbeid verrichten, zeker op gebied van druk zetten. Verdedigend wil Liverpool namelijk ook dominant zijn door middel van Gegen- of Counterpressing. Door directe druk op de bal te geven, proberen ze zo snel mogelijk de bal te veroveren. Het liefst dichtbij het doel van de tegenstander om gelijk gevaarlijk te worden. Als ze dan de bal veroveren, zijn ze met de snelheid van Mané zeer gevaarlijk.
2. Defensieve structuren
Jürgen Klopp staat bekend om zijn agressieve manier van druk zetten op tegenstander. Deze stijl van druk zetten wordt Gegenpressing of Counterpressing genoemd, verder in dit artikel als Gegenpressing beschreven. De achterliggende gedachte is dat je na het verliezen van de bal, deze zo snel mogelijk de bal wilt heroveren. Het liefst dichtbij het doel van de tegenstander, zodat de tegenstander niet tot een countermogelijkheid kan komen. Sterker nog je kan zelf tot een counter komen door te profiteren van desorganisatie bij de tegenstander. Vaak zijn de spelers van de tegenstander dan nog onderweg naar de positie waar ze van meerwaarde kunnen zijn in aanvallend opzicht. Dus ligt weer ruimte in de omschakeling. Simpel gezegd: het team countert de tegenaanval van de tegenstander. Bij Gegenpressing moeten alle elf spelers in teambelang denken, geen één van de spelers kan/mag verzaken. Daarnaast moeten de linies zowel horizontaal als verticaal zeer dicht op elkaar spelen (zie voorbeeld), zodat de tegenstander nooit de oplossing tussendoor kan vinden.
2.1 Veroveren bij verdedigende middenvelder
Tijdens de opbouw van de tegenstander speelt de centrale verdediger (3) de verdedigende middenvelder (6) in. Direct wordt hij van vier verschillende richtingen ingesloten, zodat hij geen enkele afspeelmogelijkheid meer kan vinden. In de rug van de tegenstander zet Wijnaldum druk. Tegelijkertijd blokkeert Coutinho de passlijn naar de linker verdediger (5), terwijl hij richting de verdedigende middenvelder (6) loopt. Hetzelfde geldt voor Lallana aan de andere kant, hij zet druk vanuit de passlijn naar de controlerende middenvelder (8). Firmino sluit de tegenstander (6) vanuit de spitspositie. Belangrijke zijn ook de rollen van Milner en Henderson. Beide anticiperen op de pass naar hun directie tegenstander (7 en 10) door ervoor te stappen voor een eventuele onderschepping. Mané positioneert zich schuin naar binnen om de controlerende middenvelder (8) in de gaten te houden. Clyne maakt het veld zeer klein en kantelt af naar het centrum. Door Lovren en Matip wordt naar voren gestapt om het veld verticaal te verkleinen.
2.2 Vleugelverdediger onder druk zetten
Liverpool kiest graag voor het moment van druk zetten op een vleugelverdediger. Daar is het druk zetten gemakkelijker, omdat hij door de zijlijn minder opties heeft. Wanneer de centrale verdediger (3) van de tegenstander de rechter vleugelverdediger (2) aanspeelt, wordt er wederom direct vanaf verschillende kanten druk gezet. Milner laat de rechtsbuiten (7) los, die wordt opgevangen door Lovren, en zet frontaal druk op de rechter vleugelverdediger (2). Wijnaldum geeft druk vanuit zijn eigen zone en blokkeert daarmee de pass naar de spits. Coutinho beweegt vanuit de passlijn naar verdedigende middenvelder (6) richting de rechter vleugel verdediger (2). De spits (Firmino) schermt de pass terug naar de centrale verdediger (3) af. De overige speler kantelen af naar het centrum en proberen het speel zo compact mogelijk te maken. Zo’n 40 procent van het speelveld wordt niet meer gebruikt door Liverpool.
2.3 Druk op buitenspeler
Als de tegenstander de buitenspeler weet te bereiken tijdens het aanvalsspel, bijvoorbeeld door de pass van de verdedigende middenvelder (6), dan hanteert Liverpool hetzelfde principe. Clyne zet frontaal druk. Tegelijkertijd sluit Henderson aan. Hij zorgt dat de pass naar de controlerende middenvelder (8) wordt geblokkeerd. Lallana zet druk vanuit de pass naar de verdedigende middenvelder (6). Mané met het viertal compleet door de passlijn naar de linker vleugelverdediger (5) te blokkeren. Wederom staat er een speler van de tegenstander ingesloten met geen mogelijkheden.
2.4 Inzakken Liverpool
Gedurende de wedstrijden kan er niet altijd op elk moment druk worden gezet op de tegenstander. Er kunnen zich situaties voor doen waarin de vermoeidheid toeslaat of de bal niet veroverd kan worden. Als Liverpool na vijf tot zeven seconden de bal nog niet heeft veroverd, nemen ze de verdedigende stellingen in. De buitenspelers (Mané en Coutinho) zakken dan in tot het middenveld. De formatie wordt nu een 1-4-5-1, met veel spelers achter de bal. Dit zorgt ervoor dat het voor de tegenstander lastig is om gevaarlijk te worden. Ze hebben namelijk minder ruimte om te spelen.
3. Aanvallende structuren
Zoals eerder beschreven gebruikt Liverpool veel positiewisselingen tijdens hun aanvalsspel. Toch blijft het een georganiseerd geheel. De reden hiervoor is dat elke bijna elke speler in de formatie van Jürgen Klopp op meerdere posities uit te voeten kan. Het zijn multifunctionele spelers. Het heeft geleid tot 78 doelpunten in de Premier League.
De formatie verandert aanvallend gezien in een 1-2-1-4-3 of 1-3-4-3. Kenmerkend voor het aanvallende systeem zijn de hoge vleugelverdedigers en de rol van Henderson, die regelmatig inzakt tussen de centrale verdedigers. De aanvallers hebben de vrijheid om zowel aan zijkant als in het centrum te verschijnen.
3.1 Opbouw via de flank (ruit)
Tijdens de opbouw laat Henderson zich regelmatig tussen de centrale verdediger (Lovren en Matip) inzakken. De vleugelverdediger (Milner en Clyne) gaan hierdoor dieper spelen. Als Henderson de bal naar Lovren speelt creëert Liverpool een ruitvorm aan de zijkant met Lovren, Wijnaldum, Milner en Coutinho. De aanval begint vervolgens bij de pass naar Milner, dit is het moment waarop Wijnaldum de ruimte benut tussen de rechter vleugelverdediger (2) en de centrale verdediger (3) van de tegenstander (1). Coutinho laat zich zakken richting de positie van Wijnaldum, om zo zijwaarts aanspeel te zijn voor Milner (2). Tot slot is het Firmino, die zich aanbiedt in de bal vanuit de spitspositie (3).
3.2 Aanval door het centrum
Door het uitzakken van Henderson als derde verdediger ontstaat er ruimte in het centrum. Henderson kan met zijn pass over de grond de uitzakkende Firmino aanspelen (1). Coutinho is vaak degene die uitzakt naar de ‘10’ positie, mede door de loopactie van Wijnaldum in de diepte. Vanuit de kaatst van Firmino (2) kan Coutinho vervolgens Lallana aanspelen (3). Lallana begint zich ongeveer op dezelfde hoogte als Coutinho en kan worden bereikt, omdat de controlerende middenvelder (8) van de tegenstander vaak beweegt richting Firmino. Lallana kan het spel nu verleggen naar de opkomende Clyne (4), die te maken krijgt met de vijandelijke linker vleugelverdediger (5). Mané kan de ruimte achter de back (5) benutten, als de steekpass van Clyne volgt (5).
3.3 Positiewisseling flank
Milner laat zich uitzakken, waardoor Wijnaldum de zijkant opzoekt. Na het aanspelen van Wijnaldum maakt Milner de loopactie richting het centrum. Coutinho duikt de diepte in en benut de ruimte tussen de vleugelverdediger (2) en de centrale verdediger (3) van de tegenstander. Firmino laat zich zakken naar het middenveld om vrij te komen tussen de linie van het middenveld en de verdediging. Wijnaldum heeft nu drie opties: de pass naar Milner (1), de steekpass naar Coutinho (2). en de pass naar Firmino (3). Een veelgebruikte optie is de pass naar de uitzakkende Firmino (3), die vrijkomt mede door de loopactie van zijn teamgenoten. Firmino kan de steekpass geven op Mané (4), die de loopactie maakt in de rug van de centrale verdediger (4). Een andere mogelijkheid is Lallana (5), hij benut de ruimte die Mané achterlaat. Dit is het gat tussen de linker vleugelverdediger (5) en de centrale verdediger (4).
4. Counter
4.1 Counter na Gegenpressing
De bal wordt veroverd bij de linksbuiten (11) van de tegenstander. Mané pakt de bal af en dribbelt met de richting het centrum. Tijdens het dribbelen kruist Firmino voor hem langs, zodat Mané de optie in de diepte heeft. Hierdoor moet de linker centrale verdediger (4) van de tegenstander kiezen. Het uitstappen naar Mané zorgt voor de pass naar Firmino. Firmino kan nu kiezen voor de voorzet naar Coutinho geven, die de loopactie maakt naar de tweede paal. De rol van Wijnaldum is het bijsluiten richting strafschopgebied.
4.2 Counter d.m.v. de derde man
Henderson onderschept in de as van het veld bij de controlerende middenvelder (8) van de tegenstander. Het vervolg is de pass op de inzakkende Firmino (1). Firmino kaatst op Coutinho (2), die zich onder Firmino positioneert. Coutinho heeft nu twee mogelijkheden: de pass op de lopende Wijnaldum of de steekpass naar Mané. Beide spelers starten met lopen wanneer Firmino wordt ingespeeld, hierdoor zijn ze lastig te verdedigen. Voornamelijk de optie naar Mané is gevaarlijk. Hij komt in de ruimte die door Firmino is achtergelaten. Met de snelheid van Mané is dit in veel gevallen een directe scoringskans.
5. Conclusie
‘The Normale One’ is op tactisch gebied een bijzondere manager. Hij laat Liverpool op een attractieve en energieke manier spelen. Zijn principe van Gegenpressing zorgt ervoor dat Liverpool vaak snel de bal kan heroveren. Regelmatig op de posities waar ze de bal zelf willen veroveren, dit geeft aan dat Liverpool ook dominant kan zijn zonder balbezit. Daarnaast weet zijn team in aanvallend opzicht door veel positiewisselingen en loopacties te tegenstander te verassen. Hierin zijn voornamelijk de dynamische middenvelder en aanvallers bepalend.
Toch moet er wel een kanttekening geplaatst worden bij Liverpool. De manier van druk zetten heeft ook een schaduwzijde. Wanneer het druk zetten als collectief niet goed genoeg wordt uitgevoerd, incasseer je te veel tegendoelpunten. Dit seizoen heeft Liverpool 42 doelpunten tegen gekregen. Als Liverpool uiteindelijk de Premier League weer wil gaan winnen, zal dit aantal moeten dalen. Zeker in vergelijking met Chelsea (33 tegendoelpunten) en Spurs (26 tegendoelpunten). Er is dus werk aan de winkel voor Jürgen Klopp.
De Analyserende Trainer 