“Vier achter en vier op het middenveld kan nooit functioneren. Je driehoeken vallen weg. Je moet altijd driehoeken hebben, want alleen dan heb je constant twee afspeelmogelijkheden.”
– Johan Cruijff
In het seizoen 2010/2011 wist Barcelona de Primera División, de Supercopa en de Champions League te winnen. Tevens werd aartsrivaal Real Madrid in Camp Nou met 5-0 verslagen. De man achter dit succes was Pep Guardiola. Een oud speler van Barcelona en een aanhanger van de filosofie van Cruijff. De stijl van Guardiola kan worden omschreven als Tiki-taka. Daarnaast is ook de indrukwekkende manier van druk zetten veel mensen bijgebleven, de zogenoemde vijfsecondenregel. Maar hoe zien deze twee principes er nu in de praktijk uit? Dit artikel analyseert de tactiek van het grote Barcelona van 2010/2011.
1. Formatie
Barcelona speelt in het seizoen 2010/2011 in een 1-4-3-3 formatie met de punt naar achteren op het middenveld. Het zwaartepunt van het team ligt op het middenveld. De driehoek van Busquets, Xavi en Iniesta bepalen het ritme van de wedstrijd. Daarnaast moeten ook de indrukwekkende kwaliteiten van Messi worden benoemd. Zijn rol als ‘valse’ spits, een uitzakkende spits, is subliem ingevuld. Met als resultaat 53 doelpunten en 24 assists in alle competities.
Zoals eerder genoemd wordt de stijl van Barcelona Tiki-taka genoemd. Tiki-taka betekent dat je tot scoren komt bij de tegenstander door middel van korte combinaties. De bal wordt ‘veilig’ horizontaal gespeeld, totdat de verticale pass mogelijk is. Daarnaast staat Barcelona ook bekend om de snelle manier van pressen op de tegenstander. Dit doen ze door middel van de vijfsecondenregel; de bal heroveren binnen vijf seconden.
2. Defensieve structuren
Door het vele balbezit wat Barcelona heeft tijdens de wedstrijd wordt er relatief weinig verdedigd op de eigen helft. Daarnaast hanteert Guardiola het principe van de vijfsecondenregel: de bal moet binnen vijf seconden heroverd worden. Hieronder staan enkele voorbeelden van pressing die Barcelona gebruikt.
2.1 Druk op centrale verdediger
Wanneer de tegenstander via de rechter centrale verdediger (3) probeert op te bouwen, zal Iniesta doordekken. Iniesta blokkeert daarnaast ook passlijn naar de aanvallende middenvelder (10) en de spits (9). Busquets is verantwoordelijk voor deze aanvallende middenvelder (10) als hij toch wordt bereikt. Xavi laat zijn directe tegenstander (8) los en dekt door naar de verdedigende middenvelder (6). Rechtsbuiten Pedro kantelt af naar het centrum en dekt daarmee indirect de controlerende middenvelder (8), die is losgelaten door Xavi. Villa komt schuin voor zijn tegenstander (2). Valse spits Messi wordt in het druk zetten behoorlijk ontlast en hoeft alleen maar de andere centrale verdediger (4) te verdedigen. Tot slot stapt de gehele defensie voorwaarts om het veld te verkleinen.
2.2 Druk zetten bij vleugelverdediger
Barcelona zet regelmatig druk op de vleugelverdedigers van de tegenstander. In het voorbeeld is het de rechter vleugelverdediger (2), die naar een oplossing zoekt. Villa zet frontaal druk, daarbij blokkeert hij ook de pass naar de spits (9). Messi zorgt dat de bal naar de centrale verdediger (3) niet meer kan worden gespeeld. Iniesta komt schuin achter Villa en schermt de daarbij passlijn naar de verdedigende middenvelder (6) af. Busquets en Xavi zorgen ervoor dat hun directe tegenstanders (8 en 10) niet kunnen worden aangespeeld. Rechtsbuiten Pedro kantelt af naar het centrum en let op de pass naar de centrale verdediger (4). Bij een onderschepping zou hij in de counter gevaarlijk kunnen worden. De verdedigers stappen voorwaarts op de ruimte klein te houden.
2.3 Doordekken vleugelaanvallers
Tijdens het balbezit heeft Messi zich naar de ‘10’ positie laten zakken. Hierdoor kan geen druk zetten op de centrale verdediger. Villa beweegt vanuit de passlijn naar de rechter vleugelverdediger (2) naar de centrale verdediger (3). Deze speelt de bal in naar de andere centrale verdediger (4). Pedro kiest nu voor het doordekken naar deze centrale verdediger (4). Ook Dani Alves moet nu doordekken naar de linker vleugelverdediger (5). Piqué zorgt voor de overname van de directe tegenstander (11) van Dani Alves. Wederom kantelt de rest van de defensie af naar kant van de bal. Ook de rol van het middenveld is belangrijk. Busquets en Xavi proberen voor hun directe tegenstander (8 en 10) te komen. Iniesta kantelt naar het centrum en kan als het middenveld toch wordt bereikt meteen als tweede man druk zetten. Tot slot kan Villa ook nog schuin aanlopen op de keeper, mocht de centrale verdediger (4) de keuze achterwaarts maken.
2.4 Vijfsecondenregel
Herkenbaar aan het Barcelona van Guardiola is de enorme snelheid waarmee de bal wordt heroverd. Dit gebeurt aan de hand van de vijfsecondenregel. Je probeert de bal binnen vijf seconden terug te winnen, omdat de tegenstander dan geen tijd heeft om zich te organiseren. In het voorbeeld is het Messi, die de bal verspeeld aan de linker vleugelverdediger (5) van de tegenstander. Pedro anticipeert door meteen in de rug van de vleugelverdediger druk te zetten. Ook Messi sluit meteen bij en probeert tevens de passlijn naar de verdedigende middenvelder (6) te blokkeren. Dani Alves herkent het moment van doordekken, hij laat ‘zijn’ linksbuiten (11) overnemen door Piqué. Piqué stapt dus schuin voorwaarts. Dit betekent dat er achterin één tegen één situaties ontstaan. Puyol tegen de spits (9) en Abidal tegen de rechtsbuiten (7). Busquets beweegt schuin voorwaarts om rugdekking aan Xavi te geven en daarnaast de passlijn naar de spits (9) te blokkeren. Iniesta en Villa kantelen af naar het centrum, waarbij Iniesta indirect de aanvallende middenvelder (10) in de gaten houdt.
2.5 Vijfsecondenregel middenvelders
Een ander voorbeeld van de vijfsecondenregel is de het druk zetten door de middenvelders van Barcelona. Vanuit het centrale verdedigingsduo wordt een inspeelpass richting het Messi onderschept door de vijandelijke verdedigende middenvelder (6). Barcelona anticipeert vervolgens meteen. De driehoek op het middenveld gevormd door Busquets, Iniesta en Xavi stapt door naar deze verdedigende middenvelder (6). Het gevolg voor de speler aan de bal is dat al zijn passmogelijkheden worden afgeschermd. Waarschijnlijk zal de spelers aan de bal fouten gaan maken, aangezien hij geen oplossing ziet. De rest van het team beweegt richting het centrum om de speelruimte te verkleinen. Barcelona herovert zeer regelmatig met deze manier de bal.
3. Aanvallende structuren
In de stijl van Guardiola (Tiki-taka) staat de driehoek centraal. De gehele formatie is op te delen in driehoeken (zie voorbeeld). Guardiola bouwt hiermee voort op de filosofie van o.a. Cruijff. Mede deze driehoeken hebben ertoe geleid dat Barcelona tijdens wedstrijden veelvuldig in balbezit is. Soms wel tot zeventig procent aan toe.
3.1 Opbouw via de zijkant
De tegenstander probeert met de spits (9), die de passlijn naar Puyol blokkeert, druk te zetten op Piqué. Piqué maakt de keuze voor Busquets (1). Voor Busquets is het van belang om direct op Puyol te kaatsen (2), aangezien hij wordt geschaduwd door de vijandelijk aanvallende middenvelder (10). De rechtsbuiten (7) van de tegenstander probeert nu gelijk Puyol onder druk te zetten, ook hij blokkeert de passlijn naar Abidal. Puyol herkent het moment en speelt de aanbiedende Iniesta aan (3). Iniesta laat de bal direct vallen (4), waardoor Abidal is vrijgespeeld. Abidal speelt de bal voorwaarts naar Villa (5). Zowel Villa als Pedro houden het veld zo breed mogelijk om defensieve lijn van de tegenstander uit elkaar te trekken. Villa laat vervolgens de bal vallen op Iniesta (6). Iniesta speelt gelijk de bal in de diepte op de lopende Villa (7).
3.2 Via de driehoek naar de zijkant
De verdedigende middenvelder Busquets is in de middencirkel in bezit van de bal. Busquets speelt Iniesta aan (1), die direct zijwaarts kaatst op Xavi (2). De driehoek wordt dus gemaakt tussen Busquets, Iniesta en Xavi. Vervolgens zorgt Xavi voor de pass naar de rechterflank richting Pedro (3). Zowel Villa als Pedro houden het veld volledig breed, zodat de ruimte voor de centrale driehoek zo groot mogelijk is. Pedro dribbelt met de bal naar binnen en speelt de uitzakkende Messi aan (4). Door het naar binnen komen van Pedro is er ruimte voor de opkomende Dani Alves. Hij ontvangt als derde man de bal van Messi (5). Tot slot kan Dani Alves met de lage voorzet Villa bij de tweede paal bereiken met een gevaarlijke doelpoging tot gevolg.
3.3 Uitzakkende spits (valse spits)
Tijdens de opbouw wordt het ritme voornamelijk bepaald door Busquets. In het voorbeeld speelt hij Iniesta aan (1). Iniesta wordt direct onder druk gezet door de verdedigende middenvelder (6) van de tegenstander. Hierdoor kaatst hij direct terug op Busquets (2). Busquets zoekt vervolgens Xavi (3). Hij anticipeert op het instappen van zijn directe tegenstander (8) en speelt de bal in één keer door naar de uitzakkende Messi (4). Messi kan de ruimte tussen het middenveld en de verdediging benutten door de effectieve driehoek van Busquets, Xavi en Iniesta. Door hun snelle combinatiespel moet de tegenstander doordekken en valt er een gat, waar Messi vrij kan komen. Messi heeft vervolgens twee opties. De steekpass naar Villa (1) tussen de rechter vleugelverdediger (2) en de centrale verdediger (3) of de steekpass naar Pedro (2) tussen de linker vleugelverdediger (5) en de centrale verdediger (4). Beide met een dreigende situatie tot gevolg.
3.4 Van kant naar kant spelen
De opbouw van deze aanval begint bij Puyol. Hij kiest voor de pass naar Busquets (1), die op zijn beurt Xavi aanspeelt (2). Xavi wordt zowel door zijn directe tegenstander (8) als de linksbuiten (11) onder druk gezet. Hierdoor haalt hij de bal eruit richting Piqué (3). Piqué zoekt meteen Dani Alves (4), die nu meer ruimte heeft door het uitstappen van de linksbuiten (11). Pedro biedt zich aan de zijlijn aan en ontvangt de bal van Dani Alves (5). De rol van Xavi is nu zeer belangrijk, hij herkent het moment om de driehoek met Dani Alves en Pedro te herstellen. Als Xavi zich heeft gepositioneerd, volgt de pass van Pedro (6). Messi zorgt dat hij weer een uitzakkende beweging maakt om één van de centrale verdedigers mee te lokken. Iniesta kiest voor de loopactie in het gat tussen de rechter vleugelverdediger (2) en de centrale verdediger (3) van de tegenstander. Dit zorgt ervoor dat de rechter vleugelverdediger (2) moet kantelen om Iniesta te verdediger. Gevolg hiervan is de passmogelijkheid naar Villa (7), gegeven op maat door Xavi.
3.5 Aanval door het centrum
Piqué wordt onder druk gezet door de spits (9) en de controlerende middenvelder (8). Busquets is in eerste instantie niet bereikbaar door de controlerende middenvelder (8), die de passlijn blokkeert. Echter via Xavi (1) kan Busquets toch worden bereikt (2). Busquets speelt de uitzakkende Messi in (3). Messi laat zich weer tussen de linie uitzakken op de nummer ‘10’ positie. Hij kan hem kaatsten op de ‘derde man’ Iniesta (4), die al anticipeert wanneer Busquets Messi aanspeelt. Villa maakt de loopactie uit de rug van de rechter vleugelverdediger (2) en krijgt de steekpass van Iniesta (5). De bal wordt vervolgens teruggetrokken naar de rand van het strafschopgebied waar Messi zich heeft gepositioneerd (6). Messi zorgt met een subtiele steekpass dat Pedro in de één tegen één met de vijandelijke keeper komt (7).
4. Counter
4.1 Counter
De linksbuiten (11) probeert de bal naar de aanvallende middenvelder (10) te spelen. Busquets zorgt echter voor een onderschepping. Na de onderschepping speelt hij Iniesta aan (10. Iniesta wordt meteen onder druk gezet door de verdedigende middenvelder (6). Vervolgens speelt Iniesta de uitzakkende Messi aan (2), die in de ruimte komt waar Xavi normaal gesproken speelt. Hij zorgt ervoor dat er weer een driehoek ontstaat op het middenveld tussen Busquets, Iniesta en Messi. Hierop volgt de pass van Messi op Pedro (1). Pedro kaatst direct in de ruimte van Messi (4). Ze gaan dus de een-twee aan.
5. Conclusie
Het Barcelona van Guardiola in het seizoen 2010/2011 kan worden gerekend tot de beste teams aller tijden. De combinatie van het vele balbezit (tiki-taka) en het snelle heroveren van de bal (vijfsecondenregel) maakt Barcelona tot een zeer compleet team. De overmacht waarmee ze in het seizoen 2010/2011 met 5-0 van Real Madrid is veel fans bijgebleven. Evenals de 3-1 overwinning op Manchester United in de Champions League finale. Guardiola heeft Barcelona op een bijzondere manier laten voetballen, met in zijn achterhoofd de filosofie van Cruijff. Een filosofie die door veel trainers wordt overgenomen, denk hierbij aan bijvoorbeeld Peter Bosz.
De Analyserende Trainer 
Een gedachte over “Terug in het verleden: de tactiek van Barcelona seizoen 2010/2011”