“Voetbal is een simpel spelletje. 22 mannen rennen achter een bal aan en aan het einde wint Duitsland.”
-Gary Lineker
Aan het roer van Bayern München staat de Italiaanse manager Carlo Ancelotti. Misschien wel de meest succesvolle trainer uit de geschiedenis van het voetbal. Zijn palmares is zeer indrukwekkend, onder andere door het winnen van de Champions League en het winnen van titels met Chelsea, AC Milan en Paris SG. Ook in het seizoen 2016/2017 is het Ancelotti weer gelukt succes te boeken. Wederom met een straatlengte voorsprong op de verrassende nummer twee RB Leipzig. Maar welke tactieken heeft Ancelotti toegepast bij Bayern? Dit artikel geeft inzicht in de tactiek van Ancelotti’s Bayern München.
1. Formatie
De formatie is op meerdere manieren te interpreteren. Je kunt spreken van een 1-4-2-3-1 formatie of van de 1-4-3-3 met de punt achteren op het middenveld. De meestal analisten spreken over de 1-4-2-3-1. Kenmerkend voor het systeem is de wisselwerking tussen de vleugelverdedigers (Lahm en Alaba) en buitenspelers (Robben en Ribéry). Bayern speelt graag dominant in balbezit, waarbij ze soms zestig tot zeventig procent balbezit hebben. Daarnaast proberen ze ook snel de bal te veroveren, meestal al op de helft van de tegenstander.
2. Defensieve structuren
De defensieve structuur kan worden omschreven als een 1-4-2-3-1 formatie. Xabi Alonso en Vidal spelen naast elkaar. Daarbij zakken Robben en Ribéry in, zodat er een lijn van drie wordt gevormd voor de twee controlerende middenvelders. Vaak zetten ze vanuit dit systeem vroeg druk op de tegenstander. Mocht Bayern München echt in de verdedigende stellingen moeten, dan kan het ook zijn dat Robben en Ribéry verder inzakken. Ze positioneren zich dan naast de controlerende middenvelders. De formatie is dan te omschrijven als 1-4-4-1-1.Deze defensieve systemen hebben ertoe geleid dat Bayern München in de competitie maar 22 tegentreffers heeft geïncasseerd.
2.1 Druk zetten op de keeper
Als de centrale verdediger (4) van de tegenstander aan de bal is naast het strafschopgebied, wordt hij onder druk gezet door Robben. Daarbij blokkeert Robben ook de passlijn naar de vleugelverdediger (5). Hierdoor moet de bal dus worden teruggespeeld op de keeper (1). Lewandowski zet schuin druk op de keeper, zodat de pass naar de rechterkant onmogelijk wordt gemaakt. Ribéry komt schuin naar binnen en schermt voor de zekerheid de rechter centrale verdediger (3) af. De verdedigende middenvelder van de tegenstander wordt gevolgd door Thiago, zodat de tegenstander niet via het centrum onder de druk uit kan spelen. Afhankelijk van de uittrap van de keeper kan Lahm doorstappen naar de linker vleugelverdediger (5) of bij de linksbuiten (11) blijven. Mocht Lahm de keuze maken om door te dekken, dan zal Boateng de linksbuiten (11) overnemen. De rechter vleugelverdediger (2) wordt geheel vrijgelaten, omdat de keeper wordt gedwongen naar links uit te trappen.
2.2 Druk zetten bij vleugelverdediger
Robben zet druk op de linker centrale verdediger (4) van de tegenstander, vanuit de passlijn naar de linker vleugelverdediger (5). Mocht de tegenstander toch de linker vleugelverdediger (5) weten te bereiken, bijvoorbeeld door de driehoek met de verdedigende middenvelder (6), dan stappen Lahm en Thiago uit. Lahm loopt vanuit de passlijn naar de linksbuiten (11) richting de vleugelverdediger (5). Thiago stapt door vanuit de verdedigende middenvelder (6) naar de vleugelverdediger (5). Hierdoor staat de vleugelverdediger ingesloten bij de zijlijn. Boateng neemt de linksbuiten (11) van Lahm over. Dit betekent dat er achterin één tegen één wordt gespeeld.
2.3 Doordekken middenvelder naar de centrale verdediger
Tijdens de opbouw door de centrale verdediger (4) van de tegenstander kiest Thiago voor het doordekken. Hij loopt vanaf de verdedigende middenvelder (6) door naar de man met bal. Zijn directe tegenstander (6) wordt overgenomen door Vidal, die ook de keuze maakt voor het doordekken. Lewandowski wordt ontlast en hoeft alleen maar naar de andere centrale verdediger (3) te stappen. Ribéry komt naar binnen en schermt daarbij de aanvallende middenvelder (10) af, de man die door Vidal wordt achtergelaten. Robben blokkeert de passlijn naar de linker vleugelverdediger (5). Xabi Alonso stapt schuin door en probeert voor zijn tegenstander (8) te komen. De defensie schuift voorwaarts om het veld te verkleinen.
2.4 Verdedigen van de linksbuiten
Er zijn momenten tijdens een wedstrijd dat Bayern München als collectief moet verdedigen. In het voorbeeld bereikt de tegenstander hun linksbuiten (11), die met de bal dribbelt langs de zijlijn. Je ziet dat de gehele ploeg kantelt naar de kant van de bal. Robben komt Lahm ondersteunen om de twee tegen één situatie met de linksbuiten (11) te creëren. Ook belangrijk is de rol van Vidal, hij zorgt voor de rugdekking bij Xabi Alonso. Daarnaast zorgt Vidal hiermee voor kleine onderlinge afstanden tussenbeide (zie pijl). Tot slot zorgt Ribéry ervoor dat de formatie naar de 1-4-4-1-1 door te verdediger als linkermiddenvelder.
2.5 Pressen vanuit 1-4-2-3-1
In het voorbeeld laat Bayern de tegenstander opbouwen. Ze bereiken de aanvallende middenvelder (10). Dit is het startsein voor de pressie van Bayern. Vanuit verschillende richtingen wordt deze speler ingesloten, waarbij zijn passrichtingen worden afgesloten. Vidal zet frontaal druk. Xabi Alonso en Ribéry komen zijwaarts aanlopen. Thiago komt in de rug van deze tegenstander (10). Robben zorgt dat hij naar het centrum kantelt. Tot slot is de rol van de defensie belangrijk, ze stappen voorwaarts om het veld zo klein mogelijk te maken. Neuer is uiteraard ver voor doel. Dit is ook een voorbeeld van Gegenpressing dat ook door Liverpool veelvuldig wordt toegepast (zie tactiek Liverpool).
3. Aanvallende structuren
Aanvallend gezien speelt Bayern München in de 1-2-1-4-3 formatie, uiteraard als ze op de helft van de tegenstander spelen. De oorzaak voor de deze verschuiving zijn de opkomende vleugelverdedigers Lahm en Alaba, die vrijwel iedere aanval betrokken zijn. De wisselwerking tussen de vleugelverdedigers en buitenspelers verloopt vlekkeloos. Een van beiden speelt aan de binnenkant of buitenkant (zie looplijnen). Ook Vidal heeft een andere rol, hij schuift van defensieve middenvelder naar de rol van aanvallende middenvelder. Xabi Alonso blijft voor de twee centrale verdedigers spelen. Het aanvallende systeem heeft geleid tot 89 doelpunten in de competitie. Een gemiddelde van 2.6 per wedstrijd.
3.1 Opbouw via linkerflank
Neuer is in balbezit buiten het strafschopgebied. Vidal zakt uit tussen Hummels en Boateng, zodat de opbouw kan worden verzorgd met drie centrale verdedigers. De directe tegenstander van Vidal sluit aan als tweede spits. Hummels is nu de vrije verdediger achterin en hij wordt aangespeeld door Neuer (1). Door het uitzakken van Vidal ontstaat er ook ruimte links in het centrum (zie gemarkeerde zone). Deze ruimte kan worden benut door Ribéry, die wordt aangespeeld door Hummels (2). Vervolgens moet de rechter vleugelverdediger (2) de keuze maken of hij door zal dekken op Ribéry of dat hij de zone blijft verdediger achterin. De gemarkeerde vleugelverdediger (2) kiest in het voorbeeld voor het schaduwen van Ribéry. Ribéry kan nu kaatsen op de opkomende Alaba (3). Mocht de gemarkeerde vleugelverdediger (2) blijven staan, dan heeft Ribéry te ruimte om open te draaien.
3.2 Aanval via de linker vleugelverdediger
Als Alaba aan de zijlijn van de linkerzijde is vrijgespeeld, zal hij vaak de keuze maken voor Ribéry (1). Ribéry is naar het centrum gekomen om de driehoek te maken met Hummels en Alaba (zie 3.1). Doordat Ribéry vrijheid geniet in de as van het veld, zal de vijandelijke verdedigende middenvelder (6) uitstappen. Dit creëert ruimte voor de spelmaker Thiago, die uitblinkt in zijn vele balcontacten en zorgvuldige passing. Ribéry speelt de bal naar Thiago. Thiago heeft verscheidene opties. Hij kan de keuze maken voor Lewandowski (3), die door middel van een steekpass tussen de centrale verdediger (3 en 4) bereikt kan worden. Ook kan hij kiezen voor de steekpass in het gat tussen de linker centrale verdediger (4) en de linker vleugelverdediger (5), waarin Robben zijn loopactie maakt (4). De laatste optie is de pass terug naar Ribéry (5), die probeert de ruimte te benutten tussen de rechter centrale verdediger (3) en de rechter vleugelverdediger (2).
3.3 Aanval via centrum naar rechterflank
Tijdens de opbouw is Hummels in het bezit van de bal. Hij speelt de uitzakkende Vidal in (1). Vidal wordt geschaduwd door de vijandelijke aanvallende middenvelder (10), dus maakt de keuze zijwaarts voor Xabi Alonso (2). Het vierkant van Boateng, Hummels, Vidal en Xabi Alonso wordt veelvuldig gebruikt in de opbouw, wanneer de tegenstander zich terugtrekt. Xabi Alonso zoekt vervolgens de pass naar de opkomende Lahm (3). Lahm speelt de bal schuin voorwaarts op de aanbiedende Robben (4). Robben kiest voor de actie binnendoor en trekt daarmee ruimte voor opkomende Lahm. Robben en Lahm komen nu in de twee tegen één situatie tegen de linker vleugelverdediger (5). Na de actie binnendoor speelt Robben de bal naar de overlappende Lahm (5). Hij kan vervolgens kiezen voor de lage voorzet in het strafschopgebied, waar Lewandowski het richtpunt is (6). Mocht de bal doorschieten is ook Ribéry nog een mogelijkheid.
3.4 Aanval via rechterflank
De aanval begint bij Hummels, hij speelt de uitzakkende Xabi Alonso in (1). Xabi Alonso blinkt uit in de passing, voornamelijk in de lange pass. Hij speelt de bal in naar Robben (2), die zich tegen de zijlijn aan heeft gepositioneerd. Lahm maakt ondertussen de loopactie in de ruimte tussen de linker vleugelverdediger (5) en de centrale verdediger (4). Deze verdedigers van de tegenstander moeten meelopen met Lahm, anders kan Robben de steekpass op Lahm geven. In dit geval geeft Robben de steekpass niet en dribbelt hij in de ruimte naar het centrum (3). Ook Lewandowski fungeert als bliksemafleider, hij maakt de schuine loopactie in het strafschopgebied. Hierdoor krijgt Robben de kans om zijn kwaliteiten te benutten door middel van een schot in de verre hoek (6). Mocht de centrale verdediger (3) naar Robben uitstappen, dan zorgt Robben alsnog voor de steekpass op Lewandowski.
3.5 Tussen de linies bewegen
Door het positioneren van Lahm aan de rechterkant van het middenveld kiest de linksbuiten (11) van de tegenstander voor het doordekken op Boateng. Boateng speelt Xabi Alonso aan (1) op de positie van verdedigende middenvelder. Xabi Alonso is de schakel voor de driehoek naar Lahm (2). Ondertussen maakt Ribéry de loopactie in de diepte en komt Lewandowski in de bal. Het uitzakken van Lewandowski zorgt voor de keuze voor de vijandelijke verdedigende middenvelder (6). Hij de ruimte verdedigen waarin Lewandowski zich aanbied of hij kiest ervoor om mee te lopen met Thiago. Thiago maakt de schuine loopactie tussen de linies. In het voorbeeld vangt de verdedigende middenvelder (6) Lewandowski op, dus speelt Lahm de bal naar Thiago (3). Uiteraard anticipeert Vidal ook alweer op de situatie. Door zijn voorwaartse loopactie kan hij worden bereikt door Thiago (4). Vidal verplaatst vervolgens het spel naar de oplopende Alaba (5). Ribéry kan tot slot worden ingespeeld achter de verdediging in de diepte (6), waardoor hij gevaarlijk kan worden.
3.6 Aanval met vroege voorzet vanaf rechterflank
De aanval begint bij de uitgezakte Xabi Alonso. Xabi Alonso gebruikt de aanbiedende Thiago (1) om de driehoek naar Boateng te maken (2). Vervolgens trekt Lahm ruimte door het centrum in te bewegen. Hiermee trekt hij de vijandelijke linksbuiten (11) met zich mee, waardoor de passlijn naar Robben open komt te liggen (3). Vidal is ondertussen al onderweg naar het strafschopgebied van de tegenstander. Ribéry zakt uit, zodat de aanvallende middenvelder (10) hem overneemt. Alaba zorgt voor de aansluiting aan de linkerzijde. Als Robben de bal heeft ontvangen krijgt hij de linker vleugelverdediger (5) op zich af. Hierdoor maakt hij de keuze op Lahm (4). De ingeschoven Lahm kiest voor de vroege voorzet, waarbij er twee richtpunten kunnen zijn. De eerste is Lewandowski (5) bij de eerste paal. Ook kan de voorzet naar Vidal, die het gat tussen de rechter vleugelverdediger (2) en de centrale verdediger (3) probeert te exploiteren.
4. Countermogelijkheden
4.1 Onderschepping van de verdedigende middenvelder
Xabi Alonso onderschept de pass van de vleugelverdediger (5) naar de controlerende middenvelder (8). Direct kiest hij voor de korte pass naar Robben (1). Robben dribbelt op met de bal (2), maar komt opnieuw de vleugelverdediger (5) tegen. Thiago is ondertussen de loopactie begonnen naar de rechterflank, waarbij hij de centrale verdediger (4) aan zich bindt. Hij ontvangt de bal van Robben (3) en kan meteen de steekpass versturen op Lewandowski (4). Lewandowski staat namelijk in de één tegen één situatie met de centrale verdediger (3).
4.2 Onderschepping bij aanvallende middenvelder
Vidal verovert de bal bij de aanvallende middenvelder (10) van de tegenpartij (zie 2.5). Na het veroveren speelt hij Lewandowski in de diepte aan de linkerflank (1). Lewandowski herkent de ruimte in de rug van de rechter vleugelverdediger (2). Vervolgens dribbelt Lewandowski naar de zijkant van het strafschopgebied (2), waarbij hij de centrale verdediger (3) laat meelopen. Robben, Thiago en Ribéry positioneren zich in en om het strafschopgebied. Voornamelijk de loopactie van Thiago is belangrijk. Hij houdt in, zodat hij op de rand van het strafschopgebied uitkomt. Lewandowski trekt de bal terug op de rand van het strafschopgebied (3). Dit creëert een vrije schietkans voor Thiago.
5. Conclusie
Carlo Ancelotti laat Bayern München op een georganiseerde manier spelen. Er zijn veel verschillende variaties in het aanvalsspel. Boateng, Hummels, Xabi Alonso en Vidal zorgen voornamelijk voor de opbouw. De wisselwerking tussen de vleugelverdedigers (Lahm en Alaba) en buitenspelers (Robben en Ribéry) verloopt vloeiend. De belangrijkste schakel tussen het middenveld en de aanval is Thiago. Lewandowski is de koelbloedige afmaker. De defensieve structuur kenmerkt zich door vroeg druk zetten op de helft van de tegenstander. Bayern wil zo spoedig mogelijk de bal terug hebben. Daarnaast passen ze situatie afhankelijk Gegenpressing toe. Mede door de tactiek is Bayern superieur in de Bundesliga. Op Europees vlak zal de club nog vooruitgang moeten boeken.
De Analyserende Trainer 